Anodic Black: Επιστροφή στο One Athens ― 

Η μετατροπή του κτιρίου του Γραφείου Δοξιάδη στο κέντρο της Αθήνας σε συγκρότημα διαμερισμάτων, η οποία σχεδιάστηκε από τους Divercity Architects το 2014, ήταν ένα έργο γεμάτο προκλήσεις. Το άδειο κέλυφος ενός από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά γραφεία του 20ού αιώνα επανασχεδιάστηκε ώστε να φιλοξενεί 25 κατοικίες. Ένα εμβληματικό παράδειγμα μεταπολεμικής μοντέρνας αρχιτεκτονικής έπρεπε να μετατραπεί σε μία αστική, ανθρώπινη κοινότητα με ιδιωτικούς και κοινόχρηστους χώρους πάρα πολύ υψηλής ποιότητας. Η «μουσειοποίηση» του κτιρίου θα ήταν μια ασφαλής επιλογή, όμως ο επανασχεδιασμός ήρθε ως αποτέλεσμα μιας προσεκτικά μελετημένης στρατηγικής και ενός διαλόγου πάνω σε μια εναλλακτική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής, της πόλης και της ιστορίας της. Σήμερα, δέκα σχεδόν χρόνια μετά τη ριζική μετατροπή του κτιρίου και έπειτα από μία δεύτερη φάση ανανέωσης που ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2021 για την Sodia Capital Management, το έργο μοιάζει σαν να έγινε χθες.

Η ανοικοδόμηση του κτιρίου Δοξιάδη ξεκίνησε το 1957. Το έργο ολοκληρώθηκε τη δεκαετία του ’70, σε τέσσερις διαδοχικές φάσεις. Σχεδιάστηκε από τον παγκόσμιας φήμης Έλληνα αρχιτέκτονα και πολεοδόμο, Κωνσταντίνο Δοξιάδη, ως έδρα του γραφείου του, φιλοξενώντας παράλληλα μία τεχνική σχολή. Τόσο το κτίριο γραφείων όσο και οι μετέπειτα προσθήκες είναι χαρακτηριστικό δείγμα των ιδεών του Δοξιάδη για την οργανική συνύπαρξη του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, της βιοκλιματικής λειτουργίας και της πρόνοιας για τις πιθανές μελλοντικές μετατροπές του.

Όταν οι Divercity ανέλαβαν τη μετατροπή του εγκαταλελειμμένου κτιρίου γραφείων σε συγκρότημα διαμερισμάτων, το 2008, ο σεβασμός για την ιστορία του αλλά και μία φιλόδοξη στρατηγική για την ένταξή του στο παρόν και το μέλλον της πόλης ήταν οι βασικές κατευθύνσεις για όλες τις σχεδιαστικές αποφάσεις. Αν και σημαντικό μέρος της συλλογικής μνήμης της Αθήνας, με ξεχωριστή θέση στην παγκόσμια ιστορία της αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα, το κτίριο ποτέ δεν είχε κηρυχθεί διατηρητέο. Μετά τη διάλυση του Γραφείου Δοξιάδη, έμενε άδειο στην πλαγιά του Λυκαβηττού, χωρίς καμία προοπτική αναβίωσης. Διαδοχικές μετατροπές είχαν αλλοιώσει σημαντικά την αρχική του εντύπωση. Ο ίδιος ο Δοξιάδης είχε δηλώσει ότι δεν μπορούσε να φανταστεί ένα κτίριο γραφείων να μετατρέπεται σε μνημείο: θα έπρεπε είτε να εξελιχθεί, είτε να σβήσει.

Με τον επανασχεδιασμό, επανήλθε στην επιφάνεια το αρχικό πνεύμα του κτιρίου. Η διατήρηση της μνήμης έγινε ανοιχτό ερώτημα: Αυτό που έπρεπε να αναδειχθεί, είτε είχε διατηρηθεί, είτε είχε επανακατασκευαστεί, είτε αλλοιωθεί, ήταν η εγγενής αρχιτεκτονική ποιότητα του συγκροτήματος. Στόχος ήταν να αποκατασταθούν τα ισχυρά σημεία του αρχικού κτιρίου, στα πλαίσια μιας νέας, απρόβλεπτης ερμηνείας του χώρου.

Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων έδωσε την άδεια για τη μετατροπή, υπό προϋποθέσεις. Πρώτον, η νέα αρχιτεκτονική έπρεπε να διατηρεί τους κλιμακωτούς όγκους που ακολουθούν την κλίση της πλαγιάς, γύρω από το κεντρικό αίθριο. Δεύτερον, τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του κτιρίου που είχαν επιβιώσει, όπως τα κυκλικά κλιμακοστάσια με ξύλινους και σιδερένιους χειρολισθήρες, έπρεπε να διατηρηθούν. Τέλος, ο κάναβος της όψης με πλήρη και κενά, που ήταν τεκμήριο της αρχιτεκτονικής έκφρασης των μέσων του 20ού αιώνα, έπρεπε να μην αλλοιωθεί. Ο αρχικός σκελετός από οπλισμένο σκυρόδεμα έπρεπε να αποκατασταθεί, ενώ τα στοιχεία πλήρωσης θα μπορούσαν να αποκλίνουν από τα πρωτότυπα σε τρεις παραλλαγές, οι οποίες θα ήταν συμβατές με τη χρήση της κατοικίας και όχι του κτιρίου γραφείων.

Με αυτά τα δεδομένα, οι Divercity μετέτρεψαν τα στοιχεία πλήρωσης της όψης σε μία επιφάνεια με «πίξελ» σε τρεις παραλλαγές, το καθένα από διαφορετικό υλικό. Κάθε «πίξελ» δημιουργεί διαφορετικές χωρικές ποιότητες σύμφωνα με τις λειτουργικές απαιτήσεις, τις ανάγκες φυσικού φωτισμού και σκίασης, καθώς και την αποκάλυψη ή μερική απόκρυψη της θέας του Λυκαβηττού και της Ακρόπολης. Οι ιδιωτικοί χώροι των κατοικιών προστατεύονται πίσω από επιφάνειες από γκρίζο μάρμαρο Αλιβερίου, που είχε χρησιμοποιηθεί αρχικά από τον Δοξιάδη στο αίθριο και τους δημόσιους χώρους. Κινητά πάνελ από διαφανές μπετόν, που χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, καλύπτουν τους ημι-ιδιωτικούς χώρους, σκηνοθετώντας ένα θέατρο σκιών καθώς τα περιγράμματα των σωμάτων προβάλλουν στην επιφάνεια. Υαλοπετάσματα για τους χώρους διημέρευσης αποκαλύπτουν εκπληκτικές θέες στους γειτονικούς λόφους και το πανόραμα της πόλης. Στην πλευρά του Λυκαβηττού, οι γυάλινοι τοίχοι πλαισιώνονται από μία λεπτή διατομή η οποία συνδέει τους εσωτερικούς με τους εξωτερικούς χώρους. Ως εξαίρεση στον κανόνα και ως υπόμνηση του προηγούμενου χαρακτήρα του κτιρίου, διατηρήθηκε και αποκαταστάθηκε ένα από τα στοιχεία πλήρωσης του Δοξιάδη, σε μία γωνία όπου μπορεί να είναι ορατή από τους περαστικούς. Με αυτόν τον τρόπο, ο κάναβος με στοιχεία πλήρωσης διατηρείται και εμπλουτίζεται με νέες τεχνολογίες που δεν υπήρχαν τον καιρό της αρχικής κατασκευής του κτιρίου. Τα υποστηλώματα και τα δοκάρια με άνοιγμα 9m ευθυγραμμίστηκαν για να φιλοξενήσουν σε εσοχή τα νέα στοιχεία πλήρωσης, κάνοντας ακόμα πιο έντονο το σχήμα τους μέσα από μία λεπτή σκιά.

Η χρωματική ανάδειξη και προστασία των νέων στοιχείων πλήρωσης του κανάβου ανατέθηκε στις πούδρες βαφής της AkzoNobel: το χρώμα που προδιέγραψαν οι αρχιτέκτονες, Anodic Black Interpon D2525, αναδεικνύει τα εξαιρετικά λεπτής διατομής κουφώματα, τα πλαίσια των υπαίθριων χώρων και τις πέργκολες σκίασης στα δώματα. Το Anodic Black είναι ένα πυκνό, λείο μαύρο χρώμα που διατηρεί τα εφέ ιριδισμού της ανοδίωσης, όμως είναι μια οικολογική εναλλακτική, χωρίς διαλύτες ή πτητικές ενώσεις που απελευθερώνονται στο περιβάλλον, ενώ έχει εγγυημένη βιωσιμότητα. Κατά τη δεύτερη φάση της ανακαίνισης, όλα τα μεταλλικά στοιχεία που είχαν αρχικά χρωματιστεί με πούδρες βαφής διατηρήθηκαν ανέπαφα, χωρίς ανάγκη συντήρησης του χρώματος και μοιάζουν σαν καινούργια, καθώς το υπερανθεκτικό χρώμα της AkzoNobel που προτιμήθηκε, έρχεται με εγγύηση διατήρησης απόχρωσης & γυαλάδας για 30 χρόνια.

Χρώμα: Black (RAL 9005) Anodic Collection | Κωδικός: YN205E

Φωτογράφηση: Νίκος Δανιηλίδης, Color /n Architecture